Prawoskrzydłowy manewr wojsk polsko-litewskich w bitwie pod Orszą (8 września 1514 r.)

Bitwa pod Orszą stanowiła nie tylko konfrontację zjednoczonych sił polsko-litewskich z armią Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, ale także dwóch odmiennych stylów walki. Obecność piechoty i artylerii polsko-litewskiej spowodowała, że ich wróg musiał zastosować odpowiedni szyk bojowy, co uniemożliwiało wykonanie szerokiego manewru terenowego, zmianę miejsca zbiórki głównych sił lub przegrupowanie armii. Pierwszy aspekt formacji sił zjednoczonych, związany z ich wsparciem na zakolu Dniepru w rejonie wsi Paszyno–Ruklino–Pugajłowo, umożliwił jedynie obronę w wybranym obszarze lub atak. Spośród wielu manewrów przeprowadzonych przez zjednoczone siły zbrojne podczas bitwy, na specjalną uwagę zasługuje ten z udziałem polskiej najemnej kawalerii na prawym skrzydle armii polsko-litewskiej. Istotną rolę ogrywała również piechota i artyleria, ukryte na południowo-zachodnim krańcu pola bitwy w olszowym gaju, który porastał brzeg Dniepru. Głównym zagadnieniem niniejszego opracowania jest prawoskrzydłowe uderzenie na wojska moskiewskie. Ponadto, autor porusza problem możliwego podobieństwa między tym manewrem a wcześniejszymi doświadczeniami współpracy kawalerii, artylerii i piechoty na polu bitwy.

The battle of Orscha led up not only to clash of the Polish-Lithuanian’s united forces with the army of the Grand Duchy of Muscovy, but also to confrontation of two diffirent fighting styles. Presence of Polish-Lithuanian’s infantry and artillery had made their enemy use appropriate battle order, which made resorting to wide terrain manoeuvre, changing the place of ghatering of the main forces or jumping away to reorganisation the army impossible. The first aspect of united forces’ formation, connected with their support on the bend of the Dnieper in the area of villages Paszyno–Ruklino–Pugajłowo, made possible only defence in chosen area or attack. From between many manoeuvre carried out by united forces during the battle, this one with participation of Polish mercenary cavarly at the right-flank of the Polish-Lithuanian’s army especially draw attention to oneself. Also infantry and artillery, hidden on the south-west edge of battlefield in an alder grove overgrowning the bank of the Dnieper, acted out relevant role. The main issue of this study is clash with the Moscow regiment of the left hand. Moreover I would like to address the problem of possible similarity between this manoeuvre and earlier experience of cooperating cavalry, artillery and infantry.