Odsetki za zwłokę – kompensata czy sankcja? Krytyka na przykładzie art. 86 ust. 10 i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług

W polskiej doktrynie często odsetkom za zwłokę przypisuje się zarówno funkcję kompensacyjną (odszkodowanie), jak i funkcję represyjną (sankcja). W toku rozwoju tej instytucji w Polsce dominowała raz jedna, a raz druga z tych funkcji. Chociaż idea odsetek za zwłokę zakłada funkcję kompensacyjną, obecnie instytucja ta jest traktowana przez ustawodawcę jako narzędzie represji deliktów podatkowych, czego przykładem jest art. 86 ust. 10i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług [1, dalej „ustawa z dnia 11 marca 2004 r.”]. Dla porównania w doktrynie włoskiej odsetkom za zwłokę przypisuje się funkcję kompensacyjną, represyjną zaś powierza się innym, specjalnie w tym celu wprowadzonym instytucjom – właściwym sankcjom podatkowym. Połączenie obu tych funkcji w jednej instytucji stwarza pole do licznych sporów interpretacyjnych, czego przykładem są spory dotyczące art. 86 ust. 10i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. w zakresie jego zgodności z dyrektywą 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [2, dalej „dyrektywa 2006/112/ WE”]. Traktowanie odsetek za zwłokę jako nie tylko narzędzia pokrycia strat Skarbu Państwa, ale także narzędzia represji stanowi patologię tej instytucji, osłabiającą zaufanie podmiotów regulowanych do polskiego systemu podatkowego.

sanction. Throughout their evolution the default interests were subordinated to one or the other function. Although the concept of default interests derives from the idea of compensation, nowadays in Poland they are used for punitive reasons – Article 86 (10i) of VAT Act 2004 provides an example. For comparison – in Italy the default interests are treated as a tool for compensation whereas there are other tools (tax penalties properly so-called) applied for punitive purposes. Assigning both these functions to the default interests results in serious interpretative doubts – e.g. questions about the conformity of Article 86 (10i) of VAT Act 2004 with VAT Directive 2006/112. Treating the default interests not only as a mere compensation tool but also as a sanction is a pathology which decreases the trust of taxpayers in the Polish tax system.