Klonowanie najstarszych dębów pomnikowych rosnących w Polsce z wykorzystaniem metody in vitro

W ostatnich latach obserwuje się coraz powszechniej występujące zjawisko niszczenia lub samoistnego zamierania pomnikowych dębów szypułkowych (Quercus robur L.), których wiek sięga kilkuset lat. W takiej sytuacji kluczowe jest zachowanie zasobów genowych, szczególnie w przypadku sędziwych drzew, które obok znaczenia kulturowego mają wiele cennych cech odporności na zmieniające się czynniki środowiskowe, ukształtowane na przestrzeni setek lat. Metoda wegetatywnego rozmnażania dębów tradycyjnymi technikami nie jest możliwa, ponieważ pędy dębów nie ukorzeniają się poprzez zrzezy czy odkłady, a szczepienie nie daje jednorodnej genetycznie rośliny z pędem i korzeniem. Dodatkowo proces ukorzeniania się pędów jest szczególnie nieskuteczny w przypadku wiekowych dębów, dlatego niezbędne było sięgnięcie po techniki kultur tkankowych. W naszych badaniach testowaliśmy możliwość klonowania z wykorzystaniem metody in vitro 21 dębów pomnikowych z terenu Polski, w wieku 300–800 lat. Metoda ta polegała na pobraniu zdrewniałych pędów z pąkami śpiącymi, które następnie trzymano w hodowli wazonowej w fitotronie w celu uzyskania z nich pędów odroślowych. Fragmenty tych pędów odkażono i namnożono na pożywce agarowej, zawierającej niezbędne składniki odżywcze oraz regulatory wzrostu. Wybrane z hodowli in vitro pędy ukorzeniono na pożywce z dodatkiem węgla aktywnego. Tylko kilka z badanych dębów pomnikowych wykazywało potencjał do mikrorozmnażania. Były wśród nich i te najstarsze z testowanych drzew. Ukorzenione pędy po zahartowaniu przeniesiono w podłoże stałe (Chmielarz et al., 2016). W ten sposób sklonowano około 800–letni dąb Rus z Rogalina i Dąb Wybickiego z Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie, liczący około 400 lat. W kwietniu 2019 r. otrzymane sadzonki, o wysokości około 2 m, posadzono w niedalekiej odległości od drzew matecznych.

In recent years a decline of the oldest oaks (often monumental trees) aged up to several hundred years has been observed in Poland. That is why conservation of their genetic resources is crucial. The trees have many valuable traits of resistance to changing environmental factors, which allowed them to survive in a changing environment. Vegetative propagation of oaks by using traditional methods is not possible because they cannot be easily propagated by cuttings. The main goal of our research was to assess the potential of the oldest oaks growing in Poland for regeneration in plant tissue culture. Plant material was collected from 21 monumental oaks. Their lignified shoots were collected at the end of April and next adventitious shoots were induced from them in vase culture. The shoots, used as explants in tissue culture, were propagated and rooted. As a result of this study, correctly growing plantlets (clones) were obtained under ex vitro conditions of several monumental oaks. Among them Rus Oak and The Wybicki Oak. There were no significant correlations between the age or trunk circumference at breast height of the maternal trees and the ability of their adventitious shoots to root in vitro culture, and the success rate of their acclimation. Two cloned monumental trees, Rus Oak and The Wybicki Oak were planted as 2 m high seedlings respectively in Rogalin and Będomin, near their mother trees in April, 2019.