Dlaczego inteligent nie chce być homo politicus? Melancholia jako kategoria interpretująca prozę rozrachunków inteligenckich (1946-1948)

Tematem artykułu jest proza rozrachunków inteligenckich, powstająca w latach 1946-1948. Powojenna krytyka literacka zarzucała bohaterom – inteligentom bierność, egocentryzm i rezerwę wobec współczesnych przemian społeczno-politycznych. Dostrzegała w powieściach jedynie próbę określenia roli inteligencji w warunkach historycznego przełomu. Za pomocą melancholijnej perspektywy pokazałam nowy wymiar bierności omawianych inteligentów – udowodniłam, że zewnętrzna nieruchomość nie musi być tożsama z wewnętrzną stagnacją. Marazm bohaterów stał się koniecznym warunkiem ich intelektualnej i emocjonalnej aktywności, przejawiającej się w świadomym geście oporu przeciw zagrażającej jednostce, bezdusznej machinie Historii.

The subject of the article is literature of retribution written between the years 1946-1948. The post-war literary criticism accused the characters – the intellectuals of passivity, self-centeredness and reserve towards contemporary socio-political transformations. The only issue seen by the critics was the attempt to establish the role of the Intelligentsia in the time of a historic breakthrough. With the use of the melancholic perspective I showed a new dimension of the intellectuals’ passivity and I have proven that the outer immobility does not have to go with the inner stagnation. The characters’ torpor became a condition necessary for their intellectual and emotional activity, which manifested itself through a conscious gesture of resistance against the soulless machinery of History, which threatened an individual.