Pluralism and Religion Again: Reply to Henry Hardy

The article constitutes a continuation of the discussion between Henry Hardy and myself, which was initiated in AFPiFS in 2019 as a result of my publishing a review of Hardy’s book: In Search of Isaiah Berlin: A Literary Adventure (2018). In the present commentary I address again the nub of our disagreement, that is the relationship between Berlin’s pluralism and universalist religions, like Christianity and Islam. According to Hardy pluralism undermines universalist religions. I distance myself from his standpoint and argue that it is possible to reconcile adherence to pluralist perspective in ethics with religious belief. Besides, I return to the objection raised in my review of Hardy’s book and take up the thread of conflicts within values. I sustain my charge that Hardy does not take seriously enough the implications of conflicts within single values.

Artykuł jest kontynuacją dyskusji, jaka rozwinęła się w 2019 roku na łamach AFPiFS między Henrym Hardym i mną po opublikowaniu przygotowanej przeze mnie recenzji książki Hardy’ego In Search of Isaiah Berlin: A Literary Adventure (2018). W komentarzu do odpowiedzi Hardy’ego ustosunkowuję się do kluczowego przedmiotu naszego sporu, to jest do relacji między pluralizmem wartości i uniwersalistycznymi religiami. Hardy utrzymuje, że pluralizm z zasady podważa tego rodzaju religie, ja zaś nie podzielam tego stanowiska i argumentuję za możliwością zharmonizowania optyki pluralistycznej z perspektywą religijną. Podejmuję ponadto wątek konfliktów, do których niekiedy dochodzi w obrębie poszczególnych wartości. Tym samym powracam do wysuniętego w mojej niegdysiejszej recenzji zarzutu dotyczącego niedostatecznej wagi, jaką Hardy przypisał w swej książce tego typu konfliktom. Podtrzymuję swoją obiekcję, eksponując doniosłe konsekwencje kolizji wewnątrz wartości.