Socjologiczne rozumienie wartości w aspekcie relacjonistycznym

Celem niniejszego tekstu jest zaprezentowanie najpierw, z podmiotowo-przedmiotowej (psychospołecznej) perspektywy, ontologicznego aspektu wartości, a następnie ukazanie jej waloru aplikacyjnego (przedmiotem analizy są korelacje zachodzące między wartościami i interesami, oraz kategoriami aksjologicznymi i więziami sąsiedzkimi Polaków). Walor stosowania perspektywy relacjonistycznej, w odniesieniu do sfery aksjologicznej (wartości) i pragmatycznej (interesy), polega na tym, że umożliwia ona bardziej adekwatne w sensie epistemologicznym oglądy badanych podmiotów czy fenomenów życia społecznego (np. relacji sąsiedzkich). Ujmowanie wartości czy interesów, z psychospołecznego punktu widzenia, pozwala również opisać ich znaczenie w procesach integracji społecznej, pełnienia przez nie funkcji motywatorów i regulatorów ludzkich zachowań i działań, ale i tzw. fenomenu maski czy fasady (wartości są tylko rytualnymi formułami ukrywającymi rzeczywiste przyczyny dokonywanych opcji czy podejmowanych decyzji).

The aim of the text is to present, from the subject-object (psychosocial) perspective, the ontological status of values, and, secondly, to explicate the merits of applying this perspective (the object of the analysis is the correlation between values and interests, and between axiological categories and neighbourly ties of the Poles). The relationist perspective, applied to the axiological (values) and pragmatic (interests) spheres, allows a more accurate (in an epistemological understanding of the term) perception of the analysed subjects or the phenomena of social life (e.g. neighbourly relations). What is more, from the psychosocial perspective, analysing values and interests makes it possible to describe their significance in the processes of social integration, their functioning as motivators and regulators of human behaviour, and their functioning as the so-called mask or façade (values are merely ritualistic forms that obscure true motives behind actions or choices).