O funkcjonalności wiedzy o języku w szkole (na tle tradycji dydaktycznej)

W artykule przypominam tradycje funkcjonalnego uczenia o języku w polskiej szkole, przywołując publikacje Zenona Klemensiewicza z lat międzywojennych oraz prace dydaktyków i językoznawców następnych pokoleń. Sygnalizuję przeobrażenia, jakie zachodziły w koncepcjach edukacji językowej pod wpływem rozwoju myśli pedagogicznej, psychologii, a przede wszystkim – subdyscyplin językoznawstwa. W nowym komunikacyjno-kulturowym modelu kształcenia nauka o języku zaczęła pełnić funkcję służebną. W tym kontekście dzielę się spostrzeżeniami dotyczącymi słabego poziomu wiedzy językowej absolwentów liceów (w tym studentów polonistyki). Koncentruję uwagę na zagadnieniach, jakie stoją przed dydaktykami języka polskiego, mającymi przygotować studentów filologii polskiej do zawodu nauczycielskiego. Wskazuję na konieczność uzupełnienia deficytów wiedzy lingwistycznej studentów, motywowania ich do pogłębiania znajomości systemu języka ojczystego i uzmysłowienia wielorakich jego wartości, „przełamywania” stereotypów, wyniesionych przez nich ze „szkolnego” kształcenia językowego, zaznajomienia ze strategiami uczenia o języku (i języka) w szkole, oraz z koncepcjami podręczników funkcjonalnie traktujących wiedzę o języku. Sygnalizuję swoiste problemy i potrzeby uczenia o odmianie ogólnej (standardowej) języka w środowiskach regionalnych, w których uczniowie przyswoili gwarę jako swój pierwszy kod językowy.

The present paper reminds us of the tradition of functional teaching about language in polish schools. This tradition goes back to the times between the two world wars. The changes which appeared in the concepts of language education at present are pointed out here. Due to these changes the knowledge about language was moved to the background and developing language and communicative abilities in the learners are moved to the foreground and emphasized. According to the author this policy resulted in the poor knowledge about native language represented by high school graduates who decided to study Polish language at the university. The paper is also focused on the issues noticed by teacher trainers developing teacher professional abilities in the students of Polish language. The necessity of developing their knowledge of linguistics, motivating them to study the system of their native language, and also making them familiar with language learning and teaching strategies as well as with the concepts of preparing school coursebooks which include the functional knowledge about language is considered to be of crucial importance here. The author also discusses the issue of presenting the knowledge about standard Polish to learners who acquired at first the regional variant of the language as their native language.