Cisplatyna – lek z przypadku

The paper is an overview of metal-containing compounds, i.e. platinum derivatives, used to create extremely active oncologic drugs. Platinum derivatives are in use for about 40 years in the treatment of most (nearly 80%) malignant tumors. Among metal-containing drugs, platinum derivatives are longest in use; they are very active tumor-destroying agents, have a potent antitumor effect and are the basis of several multidrug protocols. Unfortunately, apart of their antitumor effect, cisplatin has also considerable toxicity manifesting in many organ systems. Second- and third-generation platinum derivatives are being developed, aiming at reduction of these unfavorable effects while preserving or even enhancing its antitumor activity. In order to reduce platinum-related toxicity, such modalities as cytoprotection, pharmacogenetics and molecular biology are resorted to, aiming at isolation of active genes participating in the development of drug resistance. The aim of cytoprotection is to protect and strengthen normal tissues against deleterious impact of chemotherapy by rapid regeneration of healthy tissue, with no reduction of activity of cytostatic drugs. Pharmacogenetics aims at discovery of genes, their interactions and responses to particular cytostatic agents used in oncology. The goal is to point-out patients most at risk of developing unacceptable toxicity, even before application of the drug. History of use of cisplatin in the treatment of tumors indicates that improvement of treatment outcomes is the sum-total of inputs of interdisciplinary teams: chemists, biologists and oncologists.

W artykule przedstawiono pochodne metali – związki platyny, które posłużyły do stworzenia niezwykle aktywnych leków onkologicznych. Leki z grupy platynowców stosowane są od 40 lat w leczeniu około 80% nowotworów złośliwych. Spośród leków zwanych metalowcami związki platyny wykorzystuje się najdłużej. Są one niezwykle aktywne w procesie niszczenia nowotworów, wykazują najsilniejsze działanie przeciwnowotworowe i są stosowane w wielu programach wielolekowych. Niestety, oprócz dużej aktywności onkologicznej cisplatyna przejawia także bardzo silne własności toksyczne w stosunku do wielu narządów. Powstające kolejne, drugie i trzecie generacje leków – pochodnych platyny – mają zmniejszyć właśnie te niekorzystne efekty przy zachowaniu aktywności, a może nawet ją zwiększać. W celu ograniczenia toksyczności wykorzystuje się także cytoprotekcję, farmakogenetykę i biologię molekularną, dążąc do wyodrębnienia aktywnych genów uczestniczących w procesie lekooporności. Celem cytoprotekcji jest ochrona i wzmocnienie zdrowych tkanek przed negatywnym działaniem chemioterapii poprzez szybką odnowę zdrowych tkanek bez zmniejszenia aktywności leków cytostatycznych. Farmakogenetyka ma na celu poznanie genów i ich wzajemnych powiązań oraz oddziaływań na stosowane leki cytostatyczne wykorzystywane w onkologii. Służy wyselekcjonowaniu chorych, u których mogą wystąpić silne efekty toksyczne wskutek stosowania określonych leków, jeszcze przed ich zastosowaniem. Historia stosowania cisplatyny w leczeniu nowotworów pokazuje, że poprawa wyników leczenia onkologicznego jest sumą działania zespołów interdyscyplinarnych: chemików, biologów i onkologów.