Teatr Lalek Andrzeja Pawłowskiego jako Projekt Nierealny

Na początku lat 50. XX w. Andrzej Pawłowski, wychodząc od inspiracji dokonaniami Bauhausu, ale też Siergieja Obrazcowa, dyrektora Państwowego Centralnego Teatru Lalek w Moskwie, pracował nad stworzeniem lustrzanego teatru lalek. Swój projekt, w założeniu ułatwiający pracę lalkarzom i zapewniający szerszą społeczną dostępność teatru, opatentował i starał się rozwijać, podejmując próby stworzenia epidiaskopowego teatru lalek. Ostatecznie jednak jego starania spełzły na niczym z racji braku zainteresowania projektem środowiska lalkarskiego, jak też przyziemnych problemów, przede wszystkim z trudno dostępnymi w tamtym czasie precyzyjnymi narzędziami optycznymi. Niemniej jednak pochodną prowadzonych eksperymentów były ważne dla polskiej sztuki lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych Kineformy. Niniejszy tekst uzupełnia naszą wiedzę o lustrzanym teatrze lalek. Dzięki odnalezieniu w Archiwum Urzędu Patentowego w Warszawie jego projektu możliwym stało się dokładne zrekonstruowanie formy i zasad działania przenośnej sceny Pawłowskiego. Z kolei głębsza analiza lalkarskiego środowiska powojennej Polski, jego aspiracji, potrzeb oraz horyzontów artystycznych, pozwoliła na ustalenie, dlaczego projekt Pawłowskiego nie spotkał się z zainteresowaniem tych, dla których był stworzony.

At the beginning of the 1950s, Andrzej Pawłowski, inspired by the achievements of the Bauhaus movement and the work of Sergey Obraztsov, director of the Central State Puppet Theatre in Moscow, was engaged with creating a mirror puppet theatre. He patented his project, which was intended to facilitate the work of puppeteers and ensure wider social accessibility of the theatre, and tried to develop it by attempting to create an epidiascope puppet theater. Ultimately, however, his efforts failed due to the lack of interest in the project of the puppeteers, as well as down-to-earth problems, primarily with the precise optical tools that were difficult to access at that time. Nevertheless, the derivative of the experiments he conducted were Kineforms, important for Polish art in the 1950s and 1960s. This text completes our knowledge of the mirror puppet theater. Thanks to the discovery of its design in the archives of the Patent Office in Warsaw, it became possible to accurately reconstruct the form and principles of operation of Pawłowski’s portable stage. On the other hand, an in-depth analysis of the puppetry milieu of post-war Poland, its aspirations, needs, and artistic horizons made it possible to determine why Pawłowski's project did not meet the interest of those for whom it was created.