Geneza i skład części mineralnych wybranych złóż torfów niskich Wysoczyzny Lubartowskiej

W pracy przedstawiono wyniki badań składu chemicznego i mineralnego części nieorganicznych, występujących w torfach budujących trzy torfowiska niskie na Wysoczyźnie Lubartowskiej, oraz określono genezę poszczególnych składników. Wyraźne podobieństwa w składzie chemicznym torfów wykazały torfowiska położone w centralnej części Wysoczyzny, w obszarze kemowym. W omawianych torfowiskach dominującym składnikiem części nieorganicznych jest krzem. W torfowisku położonym w południowej części Wysoczyzny, w sąsiedztwie zbudowanego z lessów Płaskowyżu Nałęczowskiego, głównym składnikiem części mineralnych jest wapń. W badanych torfach zidentyfikowano trzy grupy składników mineralnych w zależności od ich genezy: składniki pochodzenia allochtonicznego, dostarczane do torfowiska w postaci materiału detrytycznego (głównie kwarc, skalenie, minerały ilaste); formy autogeniczne, powstające w obrębie torfowiska (głównie piryt, gips, węglany), oraz składniki mineralne pochodzenia biogenicznego (głównie szkielety okrzemek, skorupki mięczaków, igły gąbek, cysty). Stwierdzono, że zróżnicowanie składu części mineralnych torfów jest związane przede wszystkim z budową geologiczną badanych torfowisk (w szczególności z litologią osadów budujących zbocza dolin, w których są położone torfowiska). Zastosowanie metody SEM/EDS umożliwiło - poza oznaczeniem składu mineralnego badanych torfów - określenie genezy poszczególnych składników.

Results of a study on chemical and mineral composition of inorganic parts of peats building three lowland bogs in Lurartowska Upland are presented in this paper together with the estimation of the origin of particular components. Distinct similarities in the chemical composition of peats were found in lowland bogs situated in the central part of the upland in a kame area. Silicon is the dominating inorganic component in these bogs. In a lowland bog situated in southern part of the upland, near Nałęczów Plateau, the main mineral component is calcium. Three groups of mineral components were found in studied peats depending on their origin: components of allochthonous origin delivered to the bog as detritus (mainly quartz, feldspars and clay minerals), autogenic forms produced within the bog (mainly pyrite, gypsum, carbonates) and mineral components of biogenic origin (mainly diatom skeletons, shells of mollusks, needles of sponges, cysts). It was found that the different composition of mineral parts of analysed peats was mainly associated with their geological structure - in particular with the lithology of sediments building valley slopes where the bogs are situated. Application of the SEM/EDS method enabled - apart from determining mineral composition of studied peats - estimation of the origin of particular components.