Struktura i obroty handlowe między RFN a ZSRR w latach 70. XX w. jako przejaw postępującego spowolnienia i kryzysu gospodarczego Związku Radzieckiego

Artykuł analizuje ewolucję wymiany handlowej między RFN a Związkiem Radzieckim. W latach 70. XX w. nastąpiła jakościowa zmiana charakteru współpracy między obu krajami wywołana częściowym otwarciem ZSRR na kontakty gospodarcze z krajami zachodnimi (głównie z krajami należącymi do EWG). Charakteryzowała się ona rozwojem nowych form powiązań, które nie pomniejszyły jednak znaczenia tradycyjnej wymiany handlowej. Wymiana towarowa była nadal składnikiem organicznym każdej formy stosunków gospodarczych, w której materializowały się wszystkie inne płaszczyzny współpracy. Rozwój handlu zagranicznego tworzył przesłanki dla bardziej zaawansowanego współdziałania wraz z pogłębieniem międzynarodowego podziału pracy. Z kolei rozwój nowych form współpracy oddziaływał na dynamikę i strukturę wymiany towarowej oraz powodował jej zmiany jakościowe. Analiza wielkości i struktury wymiany handlowej Związku Radzieckiego, szczególnie z krajami wysoko rozwiniętymi, pozwala odpowiedzieć na pytanie, w jakim kierunku ewoluowała jego sytuacja gospodarcza oraz jaki charakter przybrały ówczesne trendy rozwojowe. W latach 70. podjęto próbę ratowania coraz bardziej nieefektywnego systemu nakazowo-rozdzielczego w ZSRR poprzez import kapitału (kredyty, pożyczki, inwestycje bezpośrednie) i technologii z Zachodu. Źródłem spłat kapitałów obcych oraz importu inwestycyjnego stał się eksport surowców (szczególnie ropy naftowej i gazu), będący efektem znacznego zwiększenia ich wydobycia. W wyniku prowadzonej polityki ZSRR stawał się w coraz większym stopniu krajem surowcowym i zapleczem ich dostaw do krajów wysoko rozwiniętych, w tym przede wszystkim do RFN. Artykuł powstał na podstawie studiów literaturowych oraz analiz statystycznych. Ma charakter analityczny.

The author analyzes the evolution of trade exchange between West Germany and the Soviet Union. In the 1970s, there was a qualitative change in the nature of cooperation between the two countries, caused by the partial opening of the USSR to increasing eco-nomic contacts with Western countries (mainly with EEC countries). It was characterized by the development of new forms of ties, which, however, did not diminish the importance of traditional trade. Commodity exchange was still an organic component of every form of economic relationship, in which all other areas of cooperation materialized. The development of foreign trade created conditions for more advanced cooperation along with the deepening of the international division of labor. On the other hand, the development of new forms of cooperation influenced the dynamics and structure of commodity exchange and caused its qualitative changes. The analysis of the size and structure of the Soviet Union’s trade exchange, especially with highly developed countries, allows us to answer the questions in which direction its economic situation evolved and what nature and tendencies were adopted by the then development trends. The 1970s showed an attempt to save the increasingly ineffective command-and-distribution system in the USSR by importing capital (credits, loans, direct investments) and tech-nology from the West. The source of repayment of foreign capital and investment im-ports was the export of raw materials (especially oil and gas), which was the result of a significant increase in their extraction. As a result of the policy pursued, the USSR was becoming more and more a resource country and a base for their supplies for highly developed countries, including, in particular, West Germany. The article is based on literature studies and statistical analyzes. It is analytical in nature.