Pozycja ustrojowa notariusza na gruncie pierwszego polskiego Prawa o notariacie z dnia 27 października 1933 r. Część druga

The article addresses the notary’s systemic position under the first Polish Law on Notaries of 27 October 1933. The analysis of the position of the notary carried out in part one of this article pointed to serious difficulties in the precise defining of this position, both among the scholars in the field and the judicature. To precisely define the systemic position of the notary, part two has provided an analysis of the provisions of the Law on Notaries regarding the professional self-government of notaries, supervision over notaries and their activities, disciplinary liability and compensatory liability of the notary, and the rules of preparation for the profession of notary. The analysis of the Law on Notaries of 1933 presented in the first and second part of this article, leads to the conclusion that the notary’s position included in its legal position a combination of features of a public officer and a liberal profession. The legislature, using in Article 1 the term “public functionary”, and not “state official”, and giving notaries in Article 23 of the Law on Notaries the legal protection enjoyed by state officials, wanted to clearly emphasize the existing differences between them while at the same time underlining their close relationship to the state. The adoption of such a definition made it possible to grant notaries a wide range of powers. At the same time, it provided the basis to establish a professional self-government and entrust its bodies with significant powers in the area of disciplinary jurisdiction. The dualistic approach to the position of the notary was also reflected in the separate rules of training for the profession and in the special rules of notary’s liability for damages. The state, by entrusting notaries with activities related to non-contentious judiciary, secured for itself an exclusive influence on the staffing of notary positions and covered the system of notaries by a strict supervision exercised by the Minister of Justice. The discussion presented in the article leads to a conclusion that the legislature approached the position of a notary in the Law on Notaries of 1933 in a special way, creating a combination of official and professional elements, which can be called a public function. In terms of the political and administrative system, regardless of the definition itself, the notary in practice performed the function of a person of public trust.

Artykuł dotyczy problematyki pozycji ustrojowej notariusza na gruncie pierwszego polskiego Prawa o notariacie z dnia 27 października 1933 r. Dokonana w części pierwszej opracowania analiza pozycji ustrojowej notariusza wykazała istnienie poważnych trudności w precyzyjnym jej określeniu, zarówno wśród przedstawicieli doktryny, jak i judykatury. W celu precyzyjnego określenia pozycji ustrojowej notariusza w części drugiej przeprowadzono analizę postanowień Prawa o notariacie dotyczących samorządu zawodowego notariatu, nadzoru nad notariatem i notariuszami, odpowiedzialności dyscyplinarnej i odszkodowawczej notariusza oraz zasad przygotowania do zawodu notariusza. Przedstawiona w obu częściach artykułu analiza przepisów Prawa o notariacie z 1933 r. prowadzi do wniosku, że stanowisko notariusza zawierało w swoim położeniu prawnym połączenie cech urzędniczych i cech wolnego zawodu. Prawodawca, używając w art. 1 określenia „funkcjonariusz publiczny”, a nie „funkcjonariusz państwowy”, oraz nadając notariuszom w art. 23 Prawa o notariacie ochronę prawną przysługującą urzędnikom państwowym, chciał wyraźnie zaakcentować istniejące między nimi różnice, a zarazem podkreślić ich bliski związek z państwem. Przyjęcie takiej definicji umożliwiło przyznanie notariuszom szerokiego zakresu kompetencji. Jednocześnie stworzyło ono podstawy do powołania samorządu zawodowego oraz powierzenia jego organom istotnych uprawnień w zakresie sądownictwa dyscyplinarnego. Dualistyczne ujęcie stanowiska notariusza znalazło odzwierciedlenie również w odrębnych zasadach przygotowania do zawodu oraz w szczególnych zasadach odpowiedzialności odszkodowawczej notariusza. Powierzając notariuszom czynności należące do sądownictwa niespornego, państwo zapewniło sobie wyłączny wpływ na nadawanie posad notariuszom oraz poddało notariat ścisłemu nadzorowi Ministra Sprawiedliwości. Przedstawione w opracowaniu rozważania prowadzą do wniosku, że prawodawca ujął w Prawie o notariacie z 1933 r. stanowisko notariusza w sposób szczególny, stwarzając syntezę pierwiastków urzędniczego i wolno-zawodowego, którą można określić mianem funkcji publicznej. W zakresie ustrojowym, niezależnie od samej definicji, notariusz w praktyce pełnił funkcję osoby zaufania publicznego.