"There is no store in Tarda again..." Some remarks on the functioning of rural communities in south-western Mazury on the example of Bartężek, Tarda and Winiec

This article describes the economic and socio-cultural transformations experienced in recent decades by the communities of three villages, Bartężek, Tarda and Winiec, located in the western part of the Warmia-Mazury province. The immediate cause of these changes was the political and economic transformations that took place in Poland after 1989. However, the aftermath of the specific, and often predominantly negative, effects of these transformations are seen in the contemporary history of the region and its inhabitants; in particular, the challenge faced by the newly forming Polish state to domesticate, incorporate and unite – both administratively and economically, as well as (most importantly!) symbolically and culturally – the areas of the so-called Recovered Territories with the rest of the country. The great experiment, which was the formation of a new and modern society (in intention) of the Northern and Western Territories, was not successful everywhere. The localities and their inhabitants featured in the work are examples of this. Objective factors, mostly unemployment and transportation exclusion, which afflicted and partly continue to afflict the residents since the early 1990s, overlapped with the lack of sufficiently strong social and cultural ties binding the group together and with the inhabited space. The result of this process was a rapid exodus (if not flight) of primarily young people in search of income and a new place to live. This exodus determined the social and cultural condition of the described villages today, and perhaps many similar ones in the region. The article, using ethnographic detail, reveals the backstage of the economic and social collapse of the villages mentioned and the communities that comprise them, and points to the socio-cultural and symbolic causes of this process.

Niniejszy artykuł opisuje ekonomiczne i społeczno-kulturowe przemiany, jakich doświadczyły w ostatnich dekadach społeczności trzech wsi: Bartężka, Tardy i Wińca, położonych w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Bezpośrednią przyczynę owych przekształceń stanowiły transformacje polityczno-gospodarcze, jakie nastały w Polsce po 1989 r. Specyficzne, a często w przeważającym stopniu negatywne, skutki tych przemian są jednak pokłosiem współczesnej historii tego regionu i jego mieszkańców; w szczególności wyzwania, jakie stanowiło dla nowo formującego się państwa polskiego oswojenie, włączenie i zespolenie, zarówno w wymiarze administracyjno-gospodarczym, jak i (co najistotniejsze!) symboliczno-kulturowym, terenów tzw. Ziem Odzyskanych z resztą kraju. Wielki eksperyment, jakim była budowa nowego, w zamyśle nowoczesnego społeczeństwa Ziem Północnych i Zachodnich, nie wszędzie się powiódł. Miejscowości i ich mieszkańcy, które zostały przedstawione w pracy, stanowią tego przykład. Czynniki obiektywne, w decydującym stopniu bezrobocie i wykluczenie komunikacyjne, które od początku lat 90. XX w. trapiły i częściowo nadal trapią mieszkańców, nałożyły się na brak dostatecznie silnych więzi społecznych i kulturowych spajających grupę pomiędzy jej członkami oraz z zamieszkiwaną przestrzenią. Efektem tego procesu był gwałtowny odpływ (jeśli nie ucieczka) przede wszystkim młodych ludzi w poszukiwaniu zarobku i nowego miejsca w życiu. Odpływ ten zadecydował o dzisiejszej kondycji społecznej i kulturowej opisanych miejscowości, jak i zapewne wielu im podobnych w tym regionie. Artykuł, posiłkując się etnograficznym detalem, odsłania kulisy ekonomiczno-społecznej zapaści wymienionych wiosek i tworzących je społeczności oraz wskazuje na społeczno-kulturowe i symboliczne przyczyny tego procesu.